විචාරාත්මක චින්තනයකට කිසියම් නිර්භීත බවක් අවශ්‍යය. කොඳු කඩා ගත් සමාජයකට එබඳු නිර්භීත කමක් ලබා දීමට නම් විශාල වෙදකමක් අවශ්‍ය වන්නේය. හොඳ සිංහල වෙදකමක් යෝජනා කළ නිර්භීත මිනිසකු අපට සිටියේය. ඔහු නිදහස ලැබීමට වසර හතරකට පමණ පෙර මිය ගියේය. නිදහස ගැන ඒ නිර්භීත මිනිසා මෙසේ කීවේය.
සිත නිදහස් බවට
නො පමුණුවා පළමු කොට
නිදහසට සිය රට
ලමුයි යෙති දදහු ඇතියෙන් කට
අපේ සංස්කෘතික සිරස්පත අහිමි වීම ගැන කතා කරන මෙම ලියමන් වල මේ මහා මිනිසා ගැන කතා ඉදිරියට කතා කරන බැවින් දැනට ඔහුගේ නමවත් දැනට මෙහි ලියන්නේ නැත. කෙසේ වෙතත් මේ මහා මිනිසා වැඩ කළේ සංස්කෘතික වැඩ බිමකය. මේ මිනිසා ජීවත් වූ පූර්ව නිදහස් යුගයේ නිදහස ගැන සංස්කෘතික කතා බහක් ඇති වී තිබිණි. ඒවායේ සීමාකම් නොතිබුනා නොවේ. එහෙත් එකල ලියවුනු පොත් පත් වල නිදහස පිලිබඳ අදටත් ගැලපෙන නම් වගවාසගම් තිබිණි. නිදහසේ මන්ත්‍රය, නිදහසේ දැහැන ආදිය ඒවාට උදාහරණය. එම මන්ත්‍ර දැහැන් ආදී සියල්ල වෙන් වුනේ සන්ස්කෘතික අවදි කිරීමක් උදෙසාය. ඒ සන්ස්කෘතික අවදි කිරීම අපේ රටේ සිදු වුනේ නැත. අවාසනාවකට මේ වන විට අපේ රටේ හුදී ජනී ජනයාට ඔය කියන කෙහෙම්මල් සංස්කෘතියකින් වැඩක් නැත. හැමෝම බලන්නේ සල්ලි හම්බ කිරීමටය. සල්ලි තියනවානම් නිදහස ලැබෙය යන මන්ත්‍රය හැමෝම ජප කරමින් සිටිති . නිදහස ආර්ථික ඌනිත වාදයක් බවට පත් වී තිබේ.
මේ පසුබිමෙහි සන්ස්කෘතියෙහි සංස්කෘතිය ගැන කතා කිරීමට පෙර ආර්ථිකයෙහි සන්ස්කෘතිය ගැන කතා කිරීම වඩා වැදගත්ය. එසේ නැත්නම් ආර්ථිකයට සංස්කෘතියක් ඉදිරිපත් කරන්නේ කෙසේ දැයි කතා කිරීම වැදගත්ය. ඒ අනුව නිදහසේ ආර්ථික මන්ත්‍රය මන්ත්‍රය පහත සඳහන් පරිදි ඉදිරිපත් කරමු.
1. නිදහස යනු පුද්ගලයාගේ භෞතික සහ මානසික සැපත සහතික කිරීම සඳහා අවශ්‍ය වන සමාජ තත්වයන් ලබා ගැනීමට කිසිම අවහිරයක් නොතිබීමය. නිදහස යනු අත්‍යවශ්‍යයන්ම බාධක විරහිත වීමයි.
2. ආර්ථික සෑහීමක් ඇති කල බලාපොරොත්තු දල්වාගත හැකිය යන හැගීම සමාජයේ ජනිත වේ.
3. නීති ගරුක භාවය සහ නීතියේ පාලනය පිහිටුවිය හැක්කේ බලාපොරොත්තු වලට ඉඩ දෙන සමාජයක මිස අපේක්ෂා භංග වන සමාජයක නොවේ.
4. ආර්ථික සෑහීම නොමැතිව ආත්ම විශ්වාසය ගමන් කරන්නේ නැත. පාලකයන්ගේද පාලිතයන්ගේද ආත්ම විශ්වාසය ඉහල මට්ටමක පවතින විට සැක පහල කිරීම තර්ජනයක් ලෙස කිසිවෙක් නොසලකති. එවිට වාද විවාදයනට ලක්වන විෂයයන්ගේ සීමා පළල් වේ.
5. ආර්ථික ප්‍රබෝධය ඇතිවන්නේ හැකියාවන්ට ඉඩ දෙන සමාජයක්ය.
6. ප්‍රජාතන්ත්රවාදය සාර්ථක වීමට නම් එය හැකියාවන්ට සහ දක්ෂතාවන්ට ඉඩ දෙන හැකියා තන්ත්‍රවාදයක්ද විය යුතුය.
5.ආර්ථිකය හැකිලෙන විට නිදහසද හැකිලෙයි. එවිට බයෙන් අවිශ්වාසයද හට ගනියි. පාලක පන්තිය සමාජය නුරුස්නා කල්ලියක් බවට පත්වී පාලකයන්ගේ නැණවත් භාවය පිලිබඳ පාලිතයා අතර සැක මතු වෙයි.
6. එවිට නව අදහස් සහ දේශපාලන විපර්යාස සමාජය විසින් ඉල්ලා සිටිනු ලැබේ.
(මේ මන්ත්‍රය සමාජය පිලිබඳ ආර්ථික ඌනිත වාදයක් නොවන බව කියවන්නාට වැටහෙනු ඇත. මේ සූත්‍රය පදනම් වී ඇත්තේ කෙසේ හෝ සල්ලි හොයා ගනිමු යන "ශිෂ්‍යත්ව විභාග" සූත්තර මත නොව ඊට වඩා ගැඹුරු "ශිෂ්ටත්ව විභාගයක්" සමත් වූ චින්තනයක් පදනම් කරගනිමින්ය.)
